Πολλά έχουν αλλάξει από το 'ένα λεπτό' στιγμή στο Νταβός το 2009. Κάποτε που γιορταζόταν για την υπεράσπιση της φιλοπαλαιστινιακής ρητορικής και δράσης στην περιοχή, η Turkiye σήμερα, στην καλύτερη περίπτωση, στοχεύει σε έναν παρασκηνιακό ρόλο μεσολάβησης.
Έρευνα-Επιμέλεια Άγγελος-Ευάγγελος Φ. Γιαννόπουλος Γεωστρατηγικός και Γεωπολιτικός αναλυτής και αρχισυντάκτης στο εβδομαδιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό Mytilenepress. Contact : survivorellas@gmail.com-6945294197). Συντακτική ομάδα του Mytilenepress. "Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες". Η φράση έχει συνδεθεί άρρηκτα με τα έργα του Γάλλου φιλόσοφου Βολταίρου και εκφράζει απόλυτα τους συντάκτες του ηλεκτρονικού περιοδικού Mytilenepress. Στο Mytilenepress δημοσιεύονται όλες οι απόψεις. Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την έγκριση του Μpress.
Η Τουρκία έχει χάσει εδώ και καιρό το "πρωτάθλημα της Παλαιστινιακής υπόθεσης"; υπό την ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ενώ παγκοσμίως, και από την αρχή, υπήρξε μια έκρηξη φρικτής οργής για τον αδιάκριτο αεροπορικό βομβαρδισμό του Ισραήλ στη Γάζα, ο Τούρκος Πρόεδρος χρειάστηκε 20 ημέρες για να 'γίνει σκληρός' στο Τελ Αβίβ.
Παρά τις έντονες αντιδράσεις από το κοινό του, και ειδικά την ισλαμιστική βάση του, ο Ερντογάν περίμενε ανεξήγητα πολύ καιρό πριν στείλει ένα μήνυμα στη συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματός του αυτή την εβδομάδα:
«Η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση, αλλά μια ομάδα μουτζαχεντίν που μάχεται για την προστασία των πολιτών της», είπε. Υπενθυμίζοντας στο πλήθος "τους παλιούς καλούς" Οι Οθωμανοί, πρόσθεσε, «Όταν οι δυνάμεις στις οποίες στηρίζεται σήμερα το Ισραήλ εξαφανιστούν αύριο, το πρώτο μέρος που θα αναζητήσει ο ισραηλινός λαός για επιβεβαίωση θα είναι η Τουρκία, όπως ήταν πριν από 500 χρόνια». Ο Ερντογάν είπε ότι σε αντίθεση με τη Δύση, η Τουρκία δεν χρωστούσε τίποτα στο Ισραήλ.
Και στη συνέχεια εξισορρόπησε τη στάση του λέγοντας: «Δεν έχουμε πρόβλημα με το Ισραήλ, αλλά ποτέ και δεν θα εγκρίνουμε ποτέ τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί σαν οργανισμός αντί για κράτος».
Αν μη τι άλλο, το μήνυμά του μπορεί να ερμηνευθεί ως άμεσος εναγκαλισμός της Χαμάς, παρά ως κριτική για τις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα. Είναι σημαντικό, υπογραμμίζοντας παράλληλα τον 'εγγυητή' προσφορά που η Άγκυρα προσφέρει και στις δύο πλευρές για περισσότερες από δύο εβδομάδες, δήλωσε ότι η Τουρκία δεν επιδιώκει αυτόν τον ρόλο μόνη της αλλά 'με άλλους συμμετέχοντες'.
Αλλά ακόμη και αυτή η σχετικά ισορροπημένη έξοδος προκάλεσε την αντίδραση των αγορών. Το τουρκικό χρηματιστήριο υποχώρησε κατά 5%, αναγκάζοντας τη διακοπή των συναλλαγών. Αυτή η ανακοίνωση είναι βέβαιο ότι θα περιπλέξει τη δουλειά του υπουργού Οικονομικών Μεχμέτ Σίμσεκ, ο οποίος είναι απασχολημένος με την προσέλκυση δυτικών κεφαλαίων στην Τουρκία.
Από το Νταβός στο Mavi Marmara
Η συμπεριφορά της Τουρκίας στην πρόσφατη κρίση της Γάζας δίνει μια ματιά στις πολιτικές της για τη Δυτική Ασία, σε σχέση με τη μετεκλογική της στροφή προς τα δυτικά< a i=2>.
Στις 29 Ιανουαρίου 2009, στηΣύνοδο Κορυφής του Νταβός του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διέκοψε την πρωθυπουργία του Ισραήλ Υπουργός Shimon Peres' ομιλία με αυστηρότητα: "Ένα λεπτό," δηλώνοντας, «Ξέρεις πολύ καλά πώς να σκοτώνεις. Ξέρω πολύ καλά πώς σκοτώνεις παιδιά στις παραλίες," πριν βγει απότομα από τη σκηνή.
Αυτό το απροσδόκητο ξέσπασμα, που αντιβαίνει στη φιλική στάση της Άγκυρας για δεκαετίες απέναντι στο κράτος κατοχής, προκάλεσε σοκ στο κοινό και όχι μόνο. Θεωρήθηκε ως μια στιγμή ορόσημο που έριξε τον Ερντογάν στο παγκόσμιο προσκήνιο, καθιστώντας τον αμέσως φιλοπαλαιστινιακό είδωλο όχι μόνο στον αραβικό και ισλαμικό κόσμο αλλά και στο σπίτι του στην Τουρκία, όπου έλαβε ένα καλώς ο ήρωας.
Εκείνη την εποχή, ο Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) θεωρούνταν ευρέως ως σύμβολο του "μετριοπαθούς Ισλάμ"; και απολάμβανε την υποστήριξη των ΗΠΑ και των δυτικών συμμάχων τους. Ως αποτέλεσμα, η κρίση «Ενός λεπτού» στο Νταβός εκτονώθηκε γρήγορα. Ωστόσο, οι εντάσεις έφθασαν σε σημείο βρασμού ένα χρόνο αργότερα, όταν το υπό τουρκική σημαία Mavi Marmara, μέρος ενός στολίσκου που είχε σκοπό να παραδώσει βοήθεια σε πολιορκημένους Παλαιστίνιους, επιχείρησε να σπάστε τον αποκλεισμό της Γάζας από το Ισραήλ.
Στις 31 Μαΐου 2010, Ισραηλινοί καταδρομείς πραγματοποίησαν μια θανατηφόρα επιδρομή στο Mavi Marmara, το ταξίδι του οποίου χρηματοδοτήθηκε από το τουρκικό φιλανθρωπικό ίδρυμα IHH Relief Foundation και το Free Gaza Movement. Αυτή η περιβόητη επιχείρηση είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 10 Τούρκων πολιτών, τον τραυματισμό άλλων 50 και την κράτηση των υπόλοιπων επιβατών.
Αυτή τη φορά, το ρήγμα δεν μπορούσε να επιλυθεί φιλικά. Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας υποβαθμίστηκαν, οι στρατιωτικές σχέσεις ανεστάλησαν και οι εμπορικές σχέσεις υπέστησαν προσωρινή διακοπή.
Νομικές υποθέσεις εναντίον τεσσάρων Ισραηλινών, συμπεριλαμβανομένου του τότε αρχηγού του επιτελείου του Ισραήλ Gabriel Ashkenazi, κινήθηκαν στα τουρκικά δικαστήρια, αλλά αποσύρθηκαν το 2016 όταν το Τελ Αβίβ συμφώνησε να20 εκατομμύρια δολάρια πληρωμή αποζημίωσης θυμάτων, τρία χρόνια μετά την επίσημη απολογία.
Παρ' όλα αυτά, ο Ερντογάν συνέχισε να αναδεικνύεται ως εξέχων υποστηρικτής της παλαιστινιακής υπόθεσης και φωνή φωνής στον αραβικό και ισλαμικό κόσμο, όπως ακριβώς Η Δυτική Ασία υφίστατο σεισμικό μετασχηματισμό. Η Turkiye βρέθηκε να παίζει κεντρικό ρόλο κατά τη διάρκεια και μετά την Αραβική Άνοιξη, ρίχνοντας το βάρος της στα ισλαμιστικά κόμματα και φατρίες.
Άνοδος του εμπορίου Τουρκίας-Ισραήλ
Ωστόσο, καθώς η αναταραχή επεκτάθηκε στη γειτονική Συρία - τον ισχυρότερο υποστηρικτή του αραβικού κράτους της παλαιστινιακής υπόθεσης - πολλοί εξεπλάγησαν με τη στάση του Ερντογάν για την «αλλαγή καθεστώτος», ιδιαίτερα δεδομένης της δύναμης των δεσμών της Δαμασκού με την Άγκυρα και της τουρκικής κυβέρνησης " ;μηδενικό πρόβλημα με γείτονες" πολιτική.
Το αραβικό ειδύλλιο του Ερντογάν σταμάτησε καταιγιστικά όταν έκανε μια τρομακτική σεχταριστική κατηγορία, αποκαλώντας την εξουσία του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ "δικτατορία Νουσαϊρί" (υποτιμητικός όρος για τους οπαδούς της αίρεσης των Αλαουί, στην οποία ανήκει η οικογένεια Άσαντ, μαζί με τις πολιτικές και στρατιωτικές ελίτ), και ο ισχυρισμός ότι το κράτος διώκει τους Σουνίτες της Συρίας πλειοψηφία πληθυσμού.
Όταν η Συρία βυθίστηκε σε πόλεμο και χάος, εμφανίστηκαν έντονες διαιρέσεις μεταξύ των χορηγών των ένοπλων ομάδων της αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένων των Τουρκίε, των κρατών του Περσικού Κόλπου, των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Σύντομα ο Ερντογάν βρέθηκε ολοένα και πιο απομονωμένος στην περιοχή - με αξιοσημείωτη εξαίρεση το Κατάρ, ένας ένθερμος Άραβας σύμμαχος που ομοίως συμπαθεί τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Σήμερα, ο Ερντογάν είναι «ένα λεπτό» στο Νταβός και στο «Mavi Marmara». Το περιστατικό είναι λείψανα του παρελθόντος. Παρά την προηγούμενη αντι-ισραηλινή ρητορική και διπλωματική στάση του Ερντογάν, πολλά έχουν αλλάξει επί τόπου, κυρίως οι ακμάζουσες εμπορικές σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ.
Ο όγκος του εμπορίου Τουρκίας-Ισραήλ έχει σημειώσει μια εκπληκτική αύξηση 532 τοις εκατό τις τελευταίες δύο δεκαετίες, φθάνοντας τα 8,91 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022. Σύμφωνα με στοιχεία του ιδιωτικού συστήματος εμπορίου της Τουρκίας (TurkStat), οι εξαγωγές της Τουρκίας στο Ισραήλ το 2002 - τη χρονιά που ανέλαβε το AKP στην εξουσία - ήταν 861,4 εκατομμύρια δολάρια, ενώ οι εισαγωγές από το Ισραήλ ήταν 544,5 εκατομμύρια δολάρια.
Σε συνάντηση στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια των συνόδων της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για πρώτη φορά αυτοπροσώπως μετά την αναθέρμανση των σχέσεων, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο Πρόεδρος Ερντογάν συζήτησαν τη δυνατότητα του Ισραήλ να χρησιμοποιήσειΗ Τουρκία ως κόμβος διαμετακόμισης ενέργειας προς την Ευρώπη.
Ο Ερντογάν αλλάζει την παλαιστινιακή υποστήριξη
Καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο Ερντογάν διατήρησε την υποστήριξη για την παλαιστινιακή υπόθεση, χρησιμοποιώντας διαφορετικούς τόνους για να εξισορροπήσει τις συμμαχίες του με τις δυτικές χώρες, ενώ ενισχύει τη φήμη του στη Δυτική Ασία και στον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο.
Ο Ερντογάν εξέφρασε έντονη αντίρρηση για την ευρέως καταδικασμένη μεταφορά της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ κατά την εποχή του Τραμπ και υποστήριξε το καθεστώς της Παλαιστίνης ως «κράτος-παρατηρητής» στον ΟΗΕ. Με τα χρόνια, έχει δείξει μια αξιοσημείωτη ικανότητα να προσαρμόζει ευκαιριακά τη ρητορική του ώστε να ταιριάζει στα εξελισσόμενα συμφέροντα και συμμαχίες του.
Ενώ πολλές αραβικές χώρες' Η υποστήριξη για την υπόθεση του παλαιστινιακού κράτους έχει μειωθεί λόγω των επαναλαμβανόμενων ήττων κατά του Ισραήλ και της επαναευθυγράμμισής του με τα συμφέροντα των ΗΠΑ, ο Ερντογάν παρέμεινε, τουλάχιστον φωνητικά, ως σταθερός υποστηρικτής του παλαιστινιακού αγώνα.
Μετά την επιχείρηση διάνοιξης της Παλαιστινιακής αντίστασης στις 7 Οκτωβρίου Al-Aqsa Flood εντός κατεχόμενων περιοχών, ελλείψει άμεσης ισραηλινής απάντησης, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε δήλωση προτρέποντας για αυτοσυγκράτηση και καταδικάζοντας σθεναρά την απώλεια ζωών αμάχων. Τόνισε ότι οι πράξεις βίας θα ήταν επιζήμιες και ζήτησε την αποφυγή παρορμητικών ενεργειών ενώ συνηγορούσε υπέρ του τερματισμού της χρήσης βίας και μιας λύσης δύο κρατών.
Η Άγκυρα εξέφρασε γρήγορα την ετοιμότητά της να συμβάλει στις προσπάθειες διαμεσολάβησης. Αυτός ο μετρημένος τόνος ήταν ασυνήθιστος λαμβάνοντας υπόψη τη συνήθως πιο επιδεικτική ρητορική του Ερντογάν. Την ώρα της πλημμύρας του Αλ Άκσα, ωστόσο, ο Τούρκος πρόεδρος ετοιμαζόταν να φιλοξενήσει τον Νετανιάχου και σχεδίαζε μια επίσκεψη επιστροφής για να προσευχηθεί στο Τζαμί Αλ Άκσα στην Ιερουσαλήμ.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Άγκυρα δεν θέτει το παλαιστινιακό ζήτημα σε όλες τις κατάλληλες πλατφόρμες. Ο Ερντογάν εμπλέκεται σε διπλωματικές τηλεφωνικές συνομιλίες, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν έχει προωθήσει μια πρόταση που με κάποιο τρόπο καθιστά την Τουρκία εγγυήτρια της Χαμάς.
Παρά αυτές τις χειρονομίες, ο τόνος της Άγκυρας παραμένει βουβός. Το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να κηρύξει τριήμερο πένθος για τους Παλαιστίνιους. Τα λόγια του Φιντάν συνοψίζουν την κατάσταση:
«Εύχομαι υπομονή στους Γάζες. Θέλω να ξέρουν ότι κάνουμε ό,τι μπορούμε. Αν θέλει ο Θεός, αυτές οι μέρες θα περάσουν. Η Τουρκία θα συνεχίσει να στέκεται δίπλα τους. Βλέπουμε αυτόν τον πόνο και τη θλίψη σαν δικό μας πόνο και θλίψη. Δεν είναι μόνοι."
Αυτό που είναι σαφές, ωστόσο, είναι ότι η Turkiye και ο Erodgan δεν βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του λόγου σήμερα. Η απουσία επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken στην Άγκυρα κατά τη διάρκεια της πρόσφατης διπλωματίας του στην περιοχή συμβολίζει αυτή τη στροφή.
Σε αυτή τη συγκυρία, η στάση της Τουρκίας στο παλαιστινιακό ζήτημα υστερεί σε σχέση με αυτή πολλών αραβικών κρατών. Το Ισραήλ, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, πιέζει για την «εκκένωση» του άμαχου πληθυσμού της Γάζας για να διευκολύνει τη χερσαία στρατιωτική του επιχείρηση, αναγκάζονταςΑίγυπτο και Ιορδανία, βασικοί περιφερειακοί παράγοντες, να απορρίψουν τα σχέδια για αυτόν τον αναγκαστικό και φαινομενικά μόνιμο εκτοπισμό Παλαιστινίων.
Ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντουλάχ Β' και ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι απέρριψαν ρητά αυτό το αίτημα, θεωρώντας το ως κόκκινη γραμμή.
Το Κατάρ, μια οικονομική δύναμη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, και η Τουρκιά, που κάποτε θεωρούνταν πολιτικός εκπρόσωπος της, διαδραματίζουν πλέον πιο στατικούς ρόλους στις περιφερειακές υποθέσεις.
Η εμπλοκή του Ερντογάν στη Συρία, ενώ διαβρώνει την ιστορικά υποστηρικτική θέση της Τουρκίας τόσο για τη Φατάχ όσο και για τη Χαμάς στον αγώνα των Παλαιστινίων, συνέβαλε σε μια περιφερειακή αναδιάταξη στην οποία το Ιράν έχει αναπτυχθεί ισχυρότερο. Ο Ερντογάν, κάποτε γνωστός για την έντονη αντίθεσή του στο Ισραήλ, τώρα τοποθετείται ως «μεσολαβητής της ειρήνης».
Η στροφή του Ερντογάν από τον ιδεαλισμό στα σκληρά συμφέροντα
Αρκετοί γεωπολιτικοί, πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες αποτελούν τη βάση αυτού του μετασχηματισμού.
Η επιρροή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας έχει μειωθεί σημαντικά μετά από μια τραγική δεκαετία της «Αραβικής Άνοιξης» και ο Ερντογάν χρειάζεται τώρα την υποστήριξη και τη συνεργασία της Αιγύπτου και των κρατών του Περσικού Κόλπου, ιδιαίτερα της Σαουδικής Αραβίας. Επιδιώκει επίσης να επιτύχει μια λεπτή ισορροπία με τις ΗΠΑ και την ΕΕ.
Το μότο του για την εξωτερική πολιτική περιστρέφεται τώρα γύρω από τη διαμεσολάβηση, η οποία ήταν εμφανής σε διάφορες συγκρούσεις, όπως η Λιβύη και η Ουκρανία — όπου η Τουρκία έπαιξε βασικό ρόλο στη διανομή σιτηρών .
Εσωτερικά, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει επίσης προκλήσεις. Η δημόσια δυσαρέσκεια αυξάνεται λόγω της εισροής προσφύγων, καθώςτα αντιαραβικά αισθήματα βαθαίνουν στην τουρκική κοινωνία.
Οι αποτυχημένες οθωμανικές φιλοδοξίες του Ερντογάν προκάλεσαν μια αναζωπύρωση του κοσμικού τουρκικού εθνικισμού στη νεότερη γενιά. Η τουρκική αριστερά, με την ιστορία της να υποστηρίζει τον παλαιστινιακό αγώνα για ένα έθνος-κράτος, διαμαρτύρεται κατά των θρησκευτικών πολιτικών, τοποθετώντας τώρα τον εαυτό της ενάντια στις ισλαμιστικές προοπτικές.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο πρώην αρχιτέκτονας της καταστροφικής εξωτερικής πολιτικής της Δυτικής Ασίας, και νυν αρχηγός του αντιπολιτευόμενου Κόμματος του Μέλλοντος, είπε τα εξής:
"Ήξερα έναν ηγέτη, έναν ηγέτη που ήμουν περήφανος που ήμουν μαζί του, έναν ηγέτη που έκανε την καρδιά μου να φτερουγίσει όταν είπε "Ένα λεπτό"; και όταν όλοι τον απειλούσαν, είπα «κ. Πρωθυπουργέ, μην ανησυχείς. Έγραψες ιστορία σήμερα. Θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται» και τον έβαλα να ζητήσει συγγνώμη από τον Σιμόν Πέρες. Σήμερα, η καρδιά μου δεν μπορεί να δεχτεί ότι αυτός ο ηγέτης έμεινε σιωπηλός για 10 ημέρες. Η καρδιά μου δεν δέχεται ότι δεν βγήκε και δεν φώναξε, "Ω Ισραήλ".
Αυτό αντανακλά τα συναισθήματα πολλών υποστηρικτών του AKP όταν ο Νταβούτογλου εξέφρασε την απογοήτευσή του για τη σχετικά σιωπηλή απάντηση του Ερντογάν στον πόλεμο της Γάζας. Κατά ειρωνικό τρόπο, η πολιτική προσέγγιση του ισλαμιστή Τούρκου προέδρου σήμερα είναι πιο ρεαλπολιτική από τον ιδεαλισμό που εμπνέεται από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους.
Ενώ ορισμένοι από τους υποστηρικτές του στο εσωτερικό και στο εξωτερικό μπορεί να λαχταρούν τη φλογερή ρητορική του παρελθόντος, η τρέχουσα προσέγγιση του Ερντογάν φαίνεται να δίνει προτεραιότητα στη σταθερότητα, τα οικονομικά συμφέροντα και μια ισορροπημένη εξωτερική πολιτική έναντι της Παλαιστίνης. Από την C. Karan.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου